تاریخچه فوتبال تبریز
قبل از سال ۱۳۲۷ ه.ش. مسابقات فوتبال در تبریز به صورت پراکنده در بین جوانان این شهر برگزار می شد ولی بعد از عضویت فدراسیون فوتبال ایران در فیفا، مسابقات به طور منسجم برگزار گردید و رفته رفته رقابت بین تیم های شهرستانی آغاز شد. در مسابقات دوستانه ای که در تبریز برگزار می شد یک چیز بیش از اندازه می توانست جلب توجه هر کس را بنماید و آن مسأله جا انداختن ضربات پنالتی در حین بازی بود، زیرا در تبریز زدن ضربه پنالتی یک نوع نامردی محسوب می شد و کسر شأن داشت. از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۴ مسابقات به صورت پراکنده و بدون نظم خاصی در جریان بود. در سال ۱۳۳۴ تبریز تیم قدری را در اختیار داشت که در بسیاری از مسابقات با بهرهگیری از بازیکنانی مجرب از جمله «قارلوGarlo » دروازه بان رومانیایی توانست اکثر مسابقات را به نفع خود سازد.سال ۱۳۳۵ (آغاز مسابقات منسجم قهرمانی کشور)چنانکه توضیح داده شد تا این سال مسابقات بین محلات و در موارد معدودی نیز بین شهرها بدون نظارت فدراسیون انجام می گرفت. ولی از سال ۱۳۳۵ اولین مسابقات قهرمانی کشور بین تیم های اصفهان، تهران، تبریز، مشهد وآبادان برگزار شد. در این مسابقات که در کرمان برگزار گردید تیم تبریز به خاطر پنالتی که به سود تیم مقابل گرفته شد از ادامه بازی ها کناره گیری کرد.
سال ۱۳۳۶مسابقات در شهر اصفهان برگزار گردید و تیم منتخب تبریز توانست قهرمان این دوره از رقابت ها شود. اسامی تعدادی از بازیکنان تیم تبریز که در سال ۱۳۳۶ در این تیم عضویت داشتند عبارتند از : اکبر شوقی، کاظم تقی زاده، علی قنادی، فتاح عظیمی، اردوبادی، بیوک صباغ و دروازه بانان «اردوبادی و خانلو».سال ۱۳۳۷در اواخر سال ۱۳۳۶ در اثر وقوع زلزله، مسابقات سال ۱۳۳۷ لغو گردید و بودجه این بازی ها به منظور کمک به زلزله زدگان واریز گردید.سال ۱۳۳۸این دوره از مسابقات در شهر تبریز برگزار گردید که مراحل مقدماتی آن به صورت منطقه ای انجام گرفت. در این مسابقات چهار تیم برتر کشور از شهرهای تبریز، اصفهان، تهران و منتخبی از خوزستان شرکت داشتند که در پایان با قهرمانی تیم تبریز به پایان رسید.▪ نتایج مسابقات :ـ تبریز ۲ ــ خوزستان ۱ـ تبریز ۱ ــ اصفهان ۱ـ تبریز ۱ ــ تهران صفر● خاطره فینال سال ۱۳۳۸در این مسابقات که به صورت امتیازی برگزار می شد در مسابقه فینال بین تیم های تبریز و تهران که تا دقیقه ۸۷ بازی بدون گل بود و مسئولین هم بازی را تقریباً پایان یافته تلقی می کردند از بلند گوی استادیوم خواستار حضور مربی تیم اصفهان جهت اخذ کاپ قهرمانی شدند، زیرا در صورت تساوی این بازی، تبریز با یک امتیاز کمتر نایب قهرمان می شد ولی در همین لحظه آقای «ائلدار صادق زاده» بازیکن مجرب تبریزی گل سرنوشت ساز را در دقیقه ۸۹ بازی، وارد دروازه تهران کرد و کاپ قهرمانی نصیب منتخب تبریز شد.سال ۱۳۳۹این دوره از مسابقات به صورت باشگاهی در ساری برگزار گردید که شش تیم نهایی این رقابت ها را تیم های زیر تشکیل داده بودند:▪ تاج تبریز▪ شاهین آبادان، کاپیتان تیم : مرحوم دهداری ▪ دیهیم تهران، کاپیتان تیم : حسن حبیبی▪ فرهنگ کرمان▪ نماینده قزوین▪ نماینده ساریدر این مسابقات تبریز به مقام پنجم رسید و شاهین آبادان اول شد.ـ سال ۱۳۴۰این دور از مسابقات در شهر مقدس مشهد برگزار گردید که تیم تبریز به علت نبود بودجه در مسابقات شرکت نکرد. ـ سال ۱۳۴۱مسابقات در شهر اصفهان برگزار گردید که تبریز در فینال بعد از دارایی تهران به مقام دوم دست یافت.ـ سال ۱۳۴۲برای اولین بار به صورت المپیک در تمام رشته ها برگزار گردید که استان آذربایجان شرقی در مجموع به مقام سوم رسید. ـ سال ۱۳۴۳تبریز بعد از تهران به مقام دوم رسید و محل مسابقات در شهر مشهد بود.ـ سال ۱۳۴۴ این دوره از مسابقات در اهواز برگزار گردید که تیم های تهران و کهکیلویه و بویراحمد و تبریز به ترتیب اول، دوم و سوم شدند.ـ سال ۱۳۴۵در این سال مسابقه انجام نگرفت.ـ سال ۱۳۴۶در فروردین سال ۱۳۴۶ در شهر کرمان، تیم تبریز به مقام دوم دست یافت.ـ سال ۱۳۴۷از این سال به بعد مسابقات به صورت باشگاهی برگزار گردید تا اینکه بعد از انقلاب اسلامی به مدت ۵ سال مسابقات به صورت بین استانی انجام گرفت که در طول این پنج سال تیم آذربایجان شرقی یک با نایب قهرمان ایران گردید. و از سال ۱۳۶۶ مسابقات دوباره به صورت باشگاهی برگزار گردید.● تعدادی از قدیم ترین تیم های تبریزآذر، سیمرغ، آهن، شهاب، ظفر، شایان، نصرت (دوچی)، جوانان سرخاب.برترین تیم ها عبارت بود از دو تیم آذر و سیمرغ که معمولاً اکثر بازیکنان منتخب استان از آن ها گلچین می شد. در بین این بازیکنان زبده کسانی بودند که با بازی های عالی خود در سطح کشوری معروف شدند.اولین کسی که از تبریز به تیم ملی راه یافت و در سال ۱۹۵۴ در بازی های آسیایی شرکت کرد «داوود ارغوانی» بود که از بهترین بازیکنان تیم ملی محسوب می شد.از معروف ترین بازیکنانی که به تیم ملی راه یافته اند می توان از :بیوک جدی کار، داوود ارغوانی، حبیب دایی اوغلی، بیوک صباغ، حسین خداپرست نام برد. قبل از سال های ۱۳۵۷ و در سال های اخیر بازیکنانی همچون: احد شیخ لاری، کریم باقری ، دین محمدی و… نیز به اردوی تیم ملی دعوت شده اند.نتایج بعضی از مسابقات دوستانه تیم منتخب تبریز در سال های دور بدین شرح است:ـ راه آهن ترکیه صفر ــ منتخب تبریز صفر (سال ۱۳۳۶)ـ نفتچی باکو ۶ ــ منتخب تبریز صفر (سال ۱۳۳۶)ـ دینامو تفلیس ۶ ــ منتخب تبریز صفر (سال ۱۳۳۷)ـ روسلوف شوروی صفر ــ منتخب تبریز صفر (سال ۱۳۴۲) نوشته از ایوب نیکنام لاله و فریبرز ذوقی۲ – کیهان ورزشی – شماره ۱۹۹۱ – سال سی و هشتم – ۱۶ خرداد ۱۳۷۲۳ – در یکی از بازی هایی که بین تیم ملی ایران و منتخب تبریز برگزار شده بود، وقتی که سعید صدری، شوخ ترین داور تاریخ فوتبال ایران برای تبریزی ها پنالتی گرفت مدافع تبریزی توپ را به بغل گرفت و گفت : «کیشی! تبریز ده پنالتی اولماز. نامرد اولما !» ترجمه : مرد! در تبریز پنالتی وجود ندارد. نامرد نباش !۴ – در این دوره ایران به چهار منطقه تقسیم گردید، که منطقه غرب کشور شامل آذربایجان شرقی، غربی، کرمانشاه و همدان بود.
افندی، پدر فوتبال ایران
یکی از مهم ترین و تاریخ سازترین مردان ورزش ایران بدون هیچ تردیدی مرحوم حسین صدقیانی معروف به حسین افندی ( در بین اهالی فوتبال به خاطر آذری بودن ) است . مردی که او را پدر فوتبال ایران می دانند . او را باید اولین لژیونر تاریخ ایران دانست . افندی در سال ۱۳۰۰ عضو باشگاه فنر باغچه ترکیه بود و بعد به شارلروای بلژیک رفت . وی اولین مردی بود که در فوتبال ایران گیوه ها را از پا در آورد و کفش فوتبال به پای خود کرد . افندی در سال ۱۲۸۲ شمسی در تبریز به دنیا آمد پدرش حاج رسول از بزرگان تبریز بود. دوران کودکی او با مشروطه تبریز هم زمان بود و او از همان کودکی به ترکیه رفت. دوران کودکی او به دوران کودکی شهریار بزرگ شباهت دارد . فوتبال را با پیراهن باشگاه فنر باغچه آغاز کرد . یک تبریزی زمانی در باشگاه فنر باغچه ترکیه بازی می کرد که هنوز چلتوپ و الک دولک بازی های میدانی ورزش ایران بود و هنوز توپ فوتبال ندیده بودند.
صدقیانی در سال ۱۳۰۳ به ایران آمد عضو باشگاه فردوسی شد بعد در سال ۱۳۰۵ با منتخب تهران به باکو رفتند و سه دیدار دوستانه برگزار کردند بعد از بازگشت در حالی که ۲۳ سال داشت برای ادامه فوتبال باردیگر به اروپا رفت . حسین افندی طی سالهای ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۳ سه سال با تیم شارلروای بلژیک بازی کرد و در سال ۱۹۳۲ عنوان آقای گلی این مسابقات را به خود اختصاص داد . وی در حضور آلبرت اول پادشاه بلژیک و ۶۰ هزار تماشاگر در بازی فینال، سه گل به تیم بروکسل زد و تیم رویال – شارل روآ اسپورتنیگ کلوب را به قهرمانی باشگاههای بلژیک رساند. در سال ۱۳۱۵ شمسی در سن ۳۳ سالگی تماشاگر بازی المپیک ۱۹۳۶ برلین با حضور هیتلر و جسی اوونس بود . سپس برای همیشه به ایران آمد و مربی شد.افندی در سال ۱۳۵۲ در سن ۷۰ سالگی سرپرست تیم های فوتبال ایران شد و در جام جهانی ۱۹۷۸ در آرژانتین به عنوان یک بزرگ و پدر معنوی در کنار تیم بود و در سال ۱۳۶۱ در ۷۹ سالگی به رحمت خدا رحمت اما دوستدارانش هیچ گاه خاطره این عزیز را از ذهن خود پاک نخواهند کرد . روح اش شاد.
منبع:تراختور.بلاگفا